W Polsce funkcjonują liczne banki komercyjne i spółdzielcze, a także różne oddziały instytucji zagranicznych. Potencjalni klienci zainteresowani założeniem konta osobistego lub zaciągnięciem kredytu mają więc bardzo duże możliwości wyboru.
Instytucje finansowe współtworzące cały rynek można klasyfikować i oceniać na różne sposoby. Ich konsumenci biorą pod uwagę przede wszystkim atrakcyjność oferty, a także jakość samych produktów finansowych.
Nie bez znaczenia pozostaje również pozycja rynkowa, stabilność i prestiż danego banku. Obecnie tylko najpewniejsze, wielokrotnie sprawdzone instytucje mogą liczyć na długofalowe zaufanie klientów.
Banki w Polsce – jak wygląda sytuacja na rynku finansowym?
W ostatnich latach banki w Polsce cieszyły się dobrymi wynikami finansowymi, a na początku 2022 roku zyskowność sektora była o nawet 90 proc. wyższa w zestawieniu z 2021 rokiem.
Instytucje czerpały korzyści przede wszystkim ze zwiększonej aktywności konsumentów, którzy z uwagi na niskie stopy procentowe chętniej decydowali się na zaciąganie kredytów gotówkowych i hipotecznych.
Sytuacja ta uległa zmianie po wybuchu wojny na Ukrainie, co w połączeniu ze specyficzną polityką monetarną NBP wywarło niekorzystny skutek na akcje kredytowe banków.
Eksperci uważają jednak, że podwyżki stóp procentowych mają szanse przełożyć się na wzrost zysków dzięki lepszym wynikom odsetkowym.
Dane te do pewnego stopnia potwierdzają comiesięczne publikacje KNF.
Na koniec stycznia 2022 roku, wynik finansowy netto polskiego sektora bankowego wyniósł 1,7 mld zł i był o całe 1,1 mld zł wyższy w stosunku do wyników uzyskanych na koniec stycznia 2021 roku.
Straty odnotowało wówczas jedynie 10 polskich banków, a łącznie wyniosły one 0,1 mld zł.
Obecnie w polskim sektorze bankowym działa 30 banków komercyjnych, a razem z nimi funkcjonują 503 banki spółdzielcze oraz 35 oddziałów zagranicznych banków i instytucji kredytowych.
Kompletna sieć liczy aż 5206 oddziałów bankowych oraz 2574 filie i inne punkty obsługi klienta, w których pracuje ponad 142 tys. osób.
Jakie prawo reguluje funkcjonowanie banków w Polsce?
Banki należą do instytucji finansowych, które są uprawnione do udzielania kredytów, przyjmowania depozytów oraz wykonywania innych czynności wyszczególnionych w Prawie bankowym.
Przepisy te zostały zawarte w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku, regulującej wszystkie zasady tworzenia banków, sposoby ich organizacji oraz formy prowadzenia działalności.
Zgodnie z Prawem bankowym, instytucje te podlegają kontroli przez organy publiczne.
Nadzór nad wszystkimi funkcjonującymi w Polsce podlega od 1 stycznia 2008 roku Komisji Nadzoru Finansowego, którą z kolei kontroluje Prezes Rady Ministrów.
Rodzimy system bankowy jest podobny do tego obowiązującego w większości państw członkowskich Unii Europejskiej.
Najważniejsza instytucja to bank centralny, którym w Polsce jest Narodowy Bank Polski.
W systemie tym funkcjonuje też Komisja Nadzoru Finansowego oraz Bankowy Fundusz Gwarancyjny.
Poza nimi uwzględniane są wszystkie pozostałe instytucje bankowe, takie jak banki komercyjne, hipoteczne czy spółdzielcze.
W Polsce działalność banków reguluje nie tylko Prawo bankowe, ale też inne przepisy.
Do najważniejszych należy Ustawa z 7 grudnia 2000 roku, która skupia się na bankach spółdzielczych i bankach zrzeszających.
Wyróżnić można też Ustawę z 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim oraz Ustawę z 10 czerwca 2016 roku, dotyczącą Bankowego Funduszu Gwarancyjnym w zakresie gwarantowania depozytów i restrukturyzacji przymusowej.
Jak działają banki w Polsce i kto nimi zarządza?
Główną funkcją systemu bankowego jest utrzymanie prawidłowego obiegu pieniądza w państwie.
Konkurencja między bankami komercyjnymi powoduje, że ceny ich usług mogą się utrzymywać na umiarkowanym poziomie.
Instytucje te zarabiają na różnicach w oprocentowaniu depozytów i kredytów.
Środki z tych pierwszych zbierane są od osób fizycznych i przedsiębiorców, a następnie trafiają do puli pieniędzy wykorzystywanych na kredyty.
Ich pewną część przechowuje jednak bank, w ramach obowiązkowej rezerwy.
Pieniądze pozyskane z kredytów są natomiast wykorzystywane do zakupu usług i dóbr, po czym ponownie trafiają do banku.
Część środków po raz kolejny trafia do rezerwy, natomiast reszta służy do następnych kredytów podnoszących konsumpcję.
Proces ten powtarza się, co pozwala bankom komercyjnym na kreowanie pieniądza.
W Polsce banki komercyjne funkcjonują jako spółki akcyjne, których właścicielami są akcjonariusze – zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne.
Udziałowcami wielu instytucji w kraju są podmioty zagraniczne. Za zarządzanie bankami odpowiada zarząd, w którym najwyższą pozycję zajmuje prezes.
W instytucjach komercyjnych funkcjonuje również rada nadzorcza, odpowiedzialna za spełnianie funkcji kontrolnych oraz dysponująca specyficznymi uprawnieniami.
Dotyczy to np. możliwością oceny sprawozdań zarządu z działalności danej spółki.
Banki spółdzielcze funkcjonują natomiast w formie spółdzielni, a ich członkami mogą być tylko osoby fizyczne.
Za bieżące zarządzanie takimi instytucjami również odpowiada zarząd, ale w tym przypadku kluczowe decyzje podejmowane są przez walne zgromadzenie udziałowców.
Banki są nadzorowane przez Komisję Nadzoru Finansowego, która przejęła ten obowiązek od Komisji Nadzoru Bankowego w 2008 roku.
Za nadzór nad działaniami KNF odpowiada z kolei Prezes Rady Ministrów, czyli premier Polski.
Czy banki w Polsce posiadają gwarancję skarbu państwa?
W Polsce jedną z najważniejszych instytucji związanych z bankowością jest wspomniany wcześniej Bankowy Fundusz Gwarancyjny, który powstał w 1994 roku.
Konieczność jego funkcjonowania poparta jest stosownymi przepisami, wynikającymi bezpośrednio z ustawy.
Fundusz ten odpowiada za gwarantowaną wypłatę środków z rachunków deponowanych w banku lub SKOK-u w sytuacji, gdy dana instytucja zbankrutuje lub upadnie.
BFG dysponuje specjalnym rachunkiem lokowanym w Narodowym Banku Polskim, przeznaczonym do gromadzenia środków.
Ich stały napływ zapewniany jest przez obowiązek nałożony na wszystkie banki objęte gwarancją państwa, który dotyczy dokonywania wpłat.
Fundusz ten jest również zasilany innymi sposobami, w tym poprzez finanse z funduszu pomocowego czy odsetek uzyskanych np. wskutek opóźnienia wpłat dokonywanych przez banki.
Obecnie górna granica gwarancji dla pojedynczego klienta wynosi 100 tys. euro, co przekłada się na około 469 tys. złotych.
Jeżeli w banku ulokowane muszą być znacznie większe środki, konsumenci są zwykle zachęcani do trzymania ich w różnych bankach.
Wynika to z faktu, że wskazana kwota gwarancji pozostaje odrębna dla każdej instytucji.
W przypadku jednoczesnego bankructwa lub upadłości kilku banków, fundusz zobowiązany jest do wypłaty klientowi gwarantowanej kwoty w imieniu każdego z tych podmiotów.
Wypłata środków następuje najpóźniej w ciągu 7 dni od dnia potwierdzenia zdarzenia. Klient musi wówczas jedynie udać się do wskazanej placówki i zlecić polecenie wypłaty.
Jakie są największe banki w Polsce?
Banki w Polsce można klasyfikować pod względem wielkości różnymi sposobami – na podstawie ilości posiadanych aktywów oraz liczby obsługiwanych klientów.
W pierwszym przypadku znaczenie mają łączne zasoby majątkowe, które podlegają bezpośredniej kontroli danej instytucji.
Zależnie od skuteczności polityki finansowej prowadzonej przez zarząd, bank może efektywnie podnosić wartość swoich aktywów oraz umacniać lub poprawiać w ten sposób swoją pozycję.
Wartość tę wyraża się w złotówkach, czyli obowiązującej polskiej walucie.
Za publikację raportów zestawiających banki pod tym kątem odpowiadają instytucje sektora bankowego, włącznie z Narodowym Bankiem Polskim oraz Związkiem Banków Polskich.
Obecnie największy pod względem posiadanych aktywów jest PKO Bank Polski, który utrzymuje swoją pozycję kolejny rok z rzędu.
Miejsce drugie zajmuje Bank Pekao, natomiast na lokacie trzeciej znajduje się Santander Bank Polska.
Największe banki w Polsce pod względem konkretnych kryteriów – https://bankradar.pl/najwieksze-banki-w-polsce/
Innym ważnym kryterium oceny banków pod względem ich wielkości pozostaje liczba obsługiwanych klientów, która jest bardzo istotna z punktu widzenia pozycji rynkowej danej instytucji.
Na rynku finansowym konsumentów klasyfikuje się jako indywidualnych lub instytucjonalnych odbiorcy usług.
Z reguły zestawienia banków uwzględniają specjalizację w kierunku klientów detalicznych lub zbiorowych.
Łącznie wszystkie instytucje bankowe w Polsce posiadają 51 mln klientów, z czego aż 47,5 miliona to konsumenci indywidualni.
Tak duża liczba odbiorców usług wynika z faktu, że wiele osób fizycznych korzysta z usług kilku banków jednocześnie.
W niektórych posiadają tylko konto osobiste, natomiast w innych lokatę czy kredyt.
Przy wyborze banku, większość konsumentów zwraca dużą uwagę na poczucie bezpieczeństwa.
Z tego względu największym powodzeniem cieszą się te instytucje, które klienci zgodnie uznają z najbardziej wiarygodne i wzbudzające zaufanie.
Z kolei banki również wychodzą naprzeciw klientom, ułatwiając im korzystanie ze swoich usług w coraz to przystępniejszy sposób.
Można tu choćby wspomnieć o rozwiązaniu, w którym klient może otworzyć konto bankowe przez internet od zaraz – „na selfie”, za pomocą przelewu weryfikacyjnego, logowania w innym banku czy e-dowodu.
Jak wygląda kapitał rodzimy oraz zagraniczny banków w Polsce?
Ze względu na liczne zmiany systemowe, polityczne i ustrojowe, w Polsce po 1989 roku znacznej transformacji uległ również sektor bankowy.
Część instytucji sprywatyzowano, podczas gdy inne zmieniły profil działalności.
W Polsce struktura narodowości poszczególnych banków jest mocno zróżnicowana, przez co obecnie funkcjonuje bardzo wiele podmiotów dysponujących również kapitałem zagranicznym.
Obecnie udział kapitału rodzimego wynosi średnio 55%. W latach 1999 – 2019 nastąpił wzrost aktyw polskich banków o nawet 240%.
O ile w samym 1999 roku sięgały one jedynie 170 mld zł, o tyle 20 lat później zdołały osiągnąć wynik na poziomie 1010 mld zł.
Tempo rozwoju bankowości w Polsce jest bardzo szybkie. Do czego przyczynia się wzrost liczby obsługiwanych klientów, zakładanych rachunków czy wydawanych kart płatniczych.
W zestawieniu jednak z innymi krajami Europy Zachodniej, kondycja polskiego rynku bankowego nie jest przesadnie imponująca.
Dla przykładu, całkowita suma aktywów banków w Polsce sięga jedynie 6% kapitału znajdującego się w posiadaniu banków z Niemiec czy Francji. A także zaledwie 1/20 wszystkich aktywów banków w Wielkiej Brytanii.
Banki w Polsce z przewagą rodzimego kapitału – lista
- Bank Gospodarstwa Krajowego (główny udziałowiec – Skarb Państwa)
- Plus Bank – (główny akcjonariusz – grupa Karswell Ltd, Zygmunt Solorz-Żak)
- Bank Pekao SA – PZU S.A. (20%) oraz Polski Fundusz Rozwoju S.A. (12.80 %)
- PKO BP (główny udziałowiec – Skarb Państwa – ok. 30%)
- Alior Bank (główny udziałowiec – grupa PZU – ok. 30%)
- Bank Pocztowy (główny udziałowiec – Poczta Polska – 75%, PKO BP – 25%)
- BOŚ Bank (główny udziałowiec – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) – ok. 53%)
- Bank BPH (przejęty przez Alior Bank)
- Velo Bank (dawniej bank BFG) – powstał w wyniku restrukturyzacji Getin Bank i Noble Bank.
Banki z przewagą kapitału zagranicznego – lista
- Santander Bank (daw. BZ WBK) – Banco Santander S.A. (ok. 70%) – Hiszpania
- Bank Millennium SA – Banco Comercial Portugues (około 50%)
- ING Bank Śląski – Grupa ING (75%) – Holandia
- mBank – Commerzbank (ok. 70%) – Niemcy
- BNP Paribas – grupa BNP Paribas (ok. 88%) – Francja
- Citi Handlowy – Citibank Overseas Investment Corporation (75%) – Stany Zjednoczone
- eurobank – Société Générale (98%) – Francja
- Credit Agricole – grupa Crédit Agricole (100%)
- Volkswagen Bank – Koncern Volkswagen (100%) – Niemcy
- FM Bank (Nest Bank) – AnaCap Financial Partners LPP (100%) – Wielka Brytania
Przydatne linki:
2. Komisja nadzoru Finansowego
3. Bankowy Fundusz Gwarancyjny
Marek Kowalczyk – absolwent UW. Przez ponad 15 lat pracował jako specjalista ds. obsługi klienta w jednym z komercyjnych banków w UK.
Specjalizacja – Doradztwo Finansowe. Pasja – nowoczesne technologie.